Filip Springer, Mein Gott, jak pięknie, Karakter 2023:
Jakiś czas temu przestałem obserwować Filipa Springera na facebooku z uwagi na egzaltację narastającą na jego profilu. Przyznam – trochę się jej bałem też tutaj, kupując „Mein Gott…”.
To nie jest reportaż zapisano na tylnej stronie okładki, co jest wyznaniem niezwykłym dla polskiej szkoły reportażu, konsekwentnie zaprzeczającej mieszaniu fikcji i niefikcji. Nad stronami „Mein Gott…” unosi się duch Hanny Krall (chociaż z uwagi na to, że Hanna Krall żyje, nie jest to określenie wystarczająco precyzyjne). Objawia się on i w sposobie narracji, i w stylu, i w charakterystyce bohaterów.
Na starych mapach nie ma jeszcze Polski. Tego, co zwykliśmy nazywać Ziemiami Odzyskanymi jeszcze nikt nie odzyskał. Springer jest dość konsekwentny w używaniu oryginalnej toponimii, dzięki czemu brzmi tak, jakby nie było w niej przerwy. Do tej pory cała literatura skupiała się na tym, co się stało w czterdziestym piątym: wymiana mieszkańców, trauma, niepewność, poszukiwanie śladów i znaków. O tym przecież choćby ulubiony Huelle. U Springera inaczej. W gruncie rzeczy to nie jest opowieść o poniemieckim, bo NIC się nie zdarzyło. Kraina – o jej definiowaniu autor pisze w pierwszym rozdziale – znajduje się w literackim illo tempore, to znaczy poza historycznym czasem, dlatego trzeba umieć ją dostrzec. Wymaga to z pewnością wnikliwego studiowania krajobrazu.
Pytanie, z którym pozostaję dotyczy charakteru Krainy. Czy jest ona bardziej wynikiem określonego sposobu gospodarowania, co oznaczałoby, że można jej szukać wyłącznie na dawnych wschodnich kresach Królestwa Prus? Czy raczej to sposób postrzegania przestrzeni, odpowiednik punctum w fotografii, którego źródłem jest całkiem subiektywna relacja patrzącego i krajobrazu? Innymi słowy, czy Kraina należy wyłącznie do Filipa Springera, czy każdy z nas może posiadać jakąś na własność?
Dz Urz 