księgarnia 23/23

John Williams, Stoner, tłum. Maciej Stroiński, Filtry 2023:

W wieku czterdziestu trzech lat…

W wieku czterdziestu trzech lat William Stoner w końcu pojął to, co wielu przed nim odkrywało dużo wcześniej: że zakochać się to jedno, a kochać to drugie; miłość odkrywa przed nami kogoś zupełnie innego niż przy pierwszym zakochaniu, i kocha się po to, by wreszcie zbliżyć do tego innego kogoś (s. 233).

Powieść Williamsa jest prozą wybitną, druzgocącą i przybijającą. Co rusz zatrzymuję się przy jakimś zdaniu i odkrywam w nim siebie. Po czym powtarzam sobie dobitnie: nie utożsamiaj się z Williamem Stonerem.

Życie jest sumą wyborów, które raz dokonane pozostawiają nas bez alternatywy. Oskarżamy los, doszukujemy się opacznych działań opatrzności a tak naprawdę – podpowiada „Stoner” – sami odpowiadamy za swoje życie.

Oczekujemy od siebie wyjątkowości, wierzymy w nią, a w gruncie rzeczy – żyjemy nie pozostawiając śladów. Obiecywana na pogrzebach pamięć to dwa, trzy pokolenia. Próbujemy ją przechytrzyć. Czym innym jest to całe zapisywanie?

William Stoner w pewnym momencie przestaje nawet próbować, poddaje się przemijaniu. Jeśliby chciał, na ziemię sprowadziłaby go Edith (znów nie los, lecz wybór). Wydawać by się mogło, przynosi nam to jakieś pocieszenie, że życie Stonera wyjątkowo pozbawione jest znaczenia. Ale nie łudźmy się: jest to życie przeciętne, takie jak nasze. Takie właśnie.

Być może jedyny jego sens tkwił w tym jednym lecie, wówczas gdy miał czterdzieści trzy lata, w tym odkryciu miłości, którego świadectwem – na zawsze – pozostaje dedykacja „dla W. S.” w książce wydanej już daleko od jego życia. Tym się pocieszamy. Dlatego warto.