księgarnia 2/23

Ziemowit Szczerek, Przyjdzie Mordor i nas zje, Ha!art 2022:

Właściwie to nie wiem, czemu tego wcześniej nie przeczytałem. Ech, właściwie to wiem. Unikałem wszelkich wschodnich lektur, wszelkiego fascynowania się Wschodem, sentymentów, resentymentów i niesentymentów. Aż przyszła wojna. Przyszedł Mordor, zapukał grzecznie rakietami, i nie można było dłużej udawać, że Wschód jest od nas dalej niż Zachód. Zresztą tamtej pierwszej wojennej wiosny to dworzec Zachodni był wschodnim.

Jak w literaturze bitników, podróż bohatera „Mordoru” na Wschód nie jest zwykłą podróżą, ale rodzajem tripu: na kwasie, na ziole, na nalewce na potencję pitej haustami w krainie, gdzie soviet visuals zamieniło się w post-soviet visuals. No i czyta się to fascynująco.

Przy czym „Przyjdzie Mordor i nas zje” rozprawia się całkiem serio z polskim postkolonializmem i orientalizmem wobec naszego bliskiego Wschodu. Jest to rozprawa gorzka i wymagająca auto-da-fe od samego narratora. To także rozliczenie się z formą w jakiej pisano i pisze się o Wschodzie, Kresach, Ukrainie, itd. Zresztą wojna wcale nie spowodowała, jakby się mogło wydawać, zupełnego zaniku dotychczasowego sposobu pisania o Ukrainie. On nadal się pojawia choćby w mrzonkach o polskiej mocarstwowości. Forma nadana powieści przez Szczerka sama w sobie trąci bluźnierstwem wobec form przyjętych, uznanych i hołubionych przez władze. Punkowa komuna handlująca dragami na mogiłkach powstańców styczniowych to chyba największa ze Szczerkowych szarż na formę.

Nowe wydanie opatrzone nowym wstępem (stanowiącym arcydzieło wstępiarstwa polskiego) ukazuje się pod koniec pierwszego roku wojny. Na naszych oczach – co relacjonuje zresztą w prasie Szczerek jako korespondent po-wojenny – Ukraina uzyskuje własną, zupełnie nową Formę. My też zaczynamy dostrzegać, że dotychczasowe opisy Wschodu przestają pasować. Forma pielęgnowana w naszych umysłach okazuje się przestarzała i powoli odchodzi razem z przyimkiem na, tak opłakiwanym przez przywiązanych do zamierzchłych form.